โลกใบเล็กของปลาบู่ทะเล

[สายน้ำ]

โลกใบเล็กของปลาบู่ทะเล : วินิจ รังผึ้ง



ในโลกใต้ท้องทะเลอันกว้างใหญ่ไพศาล ซึ่งเป็นแหล่งรวมของสรรพชีวิตจำนวนมากมาย บางชีวิตอาจมีขนาดมหึมาเช่นวาฬขนาดใหญ่ หรือปลาที่มีขนาดใหญ่ที่สุดอย่างปลาฉลามวาฬที่มีความยาวของลำตัวเมื่อโตเต็ม ที่กว่า 18 เมตร หรือปลากระเบนราหูซึ่งเป็นกระเบนพันธุ์ใหญ่ที่สุดของท้องทะเลมีความกว้างของ ลำตัว 3-4 เมตร หรือแม้กระทั่งปลาฉลามพันธุ์ต่างๆ ซึ่งล้วนมีความน่าตื่นตาตื่นใจเมื่อนักดำน้ำได้มีโอกาสดำลงไปพบเจอ แต่โลกใต้ทะเลมิได้มีเพียงปลาใหญ่ๆอย่างเดียวเท่านั้น แต่ยังมีสัตว์ทะเลชนิดอื่นๆ ที่มีมากมายหลากหลายรูปร่าง หลากสีสัน หลากหลายขนาด และสัตว์แต่ละชนิดก็มีวิถีความเป็นอยู่ที่แตกต่างกันออกไป การดำน้ำท่องโลกใต้ทะเลให้สนุก นักดำน้ำก็จำต้องศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับสรรพชีวิตใต้ท้องทะเล เพื่อจะได้เข้าไปศึกษาพฤติกรรมของสัตว์ทะเลได้อย่างใกล้ชิด

ช่างภาพใต้น้ำระดับฝีมือหลายคนนั้นมีประสบการณ์สูงสามารถจะเรียนรู้ และจดจำความสัมพันธ์ของสรรพชีวิตใต้ท้องทะเลได้ เช่นเมื่อพบเจอฟองน้ำประเภทนี้ก็มักจะเจอทากทะเลประเภทนี้ที่อาศัยอยู่ร่วมกัน เหมือนเจอดอกไม้ทะเลก็อาจจะเจอปลาการ์ตูนที่อาศัยดอกไม้ทะเลเป็นบ้านได้โดยง่าย หรือหากเจอกัลปังหาประเภทนี้ก็มักจะเจอเจ้าปลาชนิดนี้หรือม้าน้ำประเภทนี้อาศัยอยู่ ช่างภาพใต้น้ำจึงคล้ายๆกับชาวประมง ที่แต่ละคนจึงต้องสั่งสมประสบการณ์มายาวนาน ต้องเป็นคนช่างสังเกตจดจำ เพื่อที่จะสามารถอ่านลายแทงแห่งท้องทะเลให้ออก จะได้พบเจอขุมทรัพย์ซึ่งก็คือภาพช็อตเด็ดๆของสรรพชีวิตที่หายากใต้ท้องทะเลกลับมานั่นเอง แต่เหนือเซียนก็ยังมีเซียน เหนือมนุษย์ก็ยังมีโชคชะตา บางครั้งไม่ว่าจะมือเก๋าสักแค่ไหน ก็กลับขึ้นมาแบบมือเปล่าได้เหมือนกัน

บ่อยครั้งเมื่อไม่มีอะไรที่จะถ่ายผมมักสอดส่ายสายตาไปตามผนังหินใต้น้ำ หรือเวิ้งถ้ำ เพิงผา เพื่อมองหาเจ้าปลาบู่ทะเลตัว จิ๋ว ซึ่งชอบอาศัยอยู่ตามผนังถ้ำที่เคลือบด้วยฟองน้ำ เป็นเสมือนที่อยู่อันอ่อนนุ่มที่ปูด้วยกำมะหยี่หรือผืนพรม เรามักเรียกเจ้าปลาบู่พวกนี้ว่าปลาบู่ถ้ำ หรือปลาบู่แคระ เพราะตัวของมันเล็กมาก ซึ่งปลาในตระกูลปลาบู่ทะเล (Goby) นั้นเป็นกลุ่มปลาที่มีความหลากหลายของชนิดมากที่สุดในท้องทะเล แต่มันก็มักจะถูกมองข้ามไป เนื่องเพราะขนาดของมันโดยส่วนใหญ่มีขนาดเล็กราว 4-5 เซนติเมตรเท่านั้นเอง หรืออาจจะมีขนาดเล็กลงไปกว่านั้นอีกเช่นปลาบู่ทะเลชนิดที่มีขนาดเล็กที่สุด เมื่อโตเต็มวัยจะมีขนาดความยาวเพียง 8–10 มิลลิเมตรเท่านั้นเอง เรียกว่าเป็นสัตว์มีกระดูกสันหลังที่มีขนาดเล็กที่สุดในโลกก็ว่าได้

เจ้าปลาบู่ทะเลที่ชอบอยู่ตามโพรงถ้ำนั้น มีดวงตากลมโตขนาดใหญ่เมื่อเทียบกับขนาดลำตัว อาจจะเป็นเพราะมันอาศัยอยู่บริเวณที่มีแสงสว่างน้อย ผมชอบมองตาเจ้าตัวจิ๋วที่เกาะนิ่งพราวตัวเป็นหนึ่งเดียวกับผนังถ้ำ แล้วเหลือบตามองมายังผมที่ค่อยๆลอยตัวเข้าไปใกล้ เมื่อตื่นตกใจมันจะว่ายผลุบหายเข้าไปในในซอกหลืบด้านใน ผมมักจะใจเย็นรอคอยอยู่นิ่งๆ เพื่อสร้างความไว้วางใจและความคุ้นเคย ไม่นานนักเจ้าปลาบู่ถ้ำตัวจิ๋วก็จะว่ายโผออกมาเกาะนิ่งอยู่ที่ตำแหน่งเดิม ยอมให้ผมเก็บภาพแต่โดยดี ซึ่งนั่นเป็นพฤติกรรมหรือลักษณะนิสัยของเจ้าปลาบู่ทะเลที่เรามักพบได้เสมอๆ



ความที่ปลาบู่ทะเลเป็นปลาตระกูลใหญ่ที่มีสมาชิกมากชนิดที่สุดในท้องทะเล และมีขนาดของลำตัวเล็ก จึงสร้างความยุ่งยากในการจำแนกชนิด และยังคงมีรายงานการพบปลาบู่ทะเลชนิดใหม่ๆอยู่เสมอ นอกจากตามผาหิน ผนังถ้ำที่เราจะสามารถพบปลาบู่ทะเลตัวจิ๋วได้แล้ว ปลาบู่ทะเลหลายชนิดยังใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับสัตว์ทะเลชนิดอื่นๆ เช่นตามแส้ทะเลเส้นยาวๆ หากไล่สายตาไปตามความยาวของแส้ทะเลแล้ว ก็มักจะพบปลาบู่ทะเลตัวจิ๋วอาศัยอยู่ มันมักจะเกาะนิ่งพรางตัวให้เข้ากับแส้ทะเล เมื่อนำกล้องเข้าไปส่องใกล้ๆ มันก็มักจะว่ายหลบขึ้นลงไปมาตามความยาวของแส้ทะเล ปลาบู่ทะเลบางชนิดก็อาศัยอยู่กับปลิงทะเล หนองทะเล และดาวทะเล ซึ่งมันจะแอบอาศัยเกาะอยู่ตามที่หลบซ่อนอันปลอดภัย และทำตัวเป็นผู้โดยสารเกาะไปบนตัวของสัตว์เหล่านั้นโดยไม่ต้องจ่ายค่าโดยสาร สัตว์ที่มันอาศัยด้วยเดินคืบคลานไปไหน มันก็ติดตามไปด้วยทุกหนแห่ง เรียกว่าเป็นบ้านเคลื่อนที่ เปลี่ยนบรรยากาศไปเรื่อยๆ

บริเวณลานทรายอันกว้างใหญ่ที่ดูเหมือนจะไม่มีอะไร แต่หากสอดส่ายสายตามองหาให้ดีๆ ก็จะพบว่ามันเป็นบ้านของปลาบู่ทะเลมากมายหลายชนิด มีตั้งแต่ปลาบู่ทะเลที่ปรับสีสันของลำตัวให้เป็นสีเดียวกับผืนทราย เพื่อพรางตาให้ผู้ล่ามองไม่เห็น ปลาบู่ทะเลบางชนิดก็มีลำตัวโปร่งใสเรียกว่าสามารถจะมองเห็นตับไตไส้พุง หรือมองทะเลพื้นทรายอีกฝั่งได้เลย ซึ่งเป็นการพรางตัวอันแยบยลอีกวิธีหนึ่ง แต่ปลาบู่ทะเลบางชนิดก็ไม่สนใจกับการหลบซ่อนหรือการทำตัวลับลวงพราง ตรงกันข้าม กลับทำตัวให้โดดเด่น โดยมีสีสันบนลำตัวจัดจ้านสดใส เช่นปลาบู่ทะเลหน้าม่วง ที่มีสีม่วงสดตัดด้วยสีเหลืองมะนาว มีริมฝีปากสีชมพูสดราวกับทาลิปสติก ลอยตัวโดดเด่นสดใสเป็นสง่าอยู่เหนือพื้นทราย โดยเฉพาะในเวลาที่มีกระแสน้ำไหลพัดผ่านพัดพาเอาอาหารขนาดเล็กล่องลอยมา เจ้าปลาบู่ทะเลหน้าม่วงก็จะว่ายจับกินอย่างสนุกปาก แต่เมื่อมีปลาใหญ่ใกล้เข้ามา หรือนักดำน้ำเล็งกล้องถ่ายภาพเข้าไปใกล้จนไม่น่าไว้วางใจ มันก็จะพุ่งตัวมุดหายลงไปในรูบนผืนทรายอย่างรวดเร็วจนแทบจะมองไม่ทันว่ามันมุดลงไปตรงไหน

ปลาบู่ทะเลบนพื้นทรายหลายชนิดอาศัยอยู่ในรูร่วมกับกุ้งดีดขัน ซึ่งเป็นกุ้งขนาดเล็กมีสีสันลวดลายสวยงาม แต่นัยตาไม่ค่อยจะดี มองอะไรไม่ค่อยจะเห็น มันก็ได้อาศัยเพื่อนปลาบู่ที่เกาะนิ่งอยู่ปากรูคอยเป็นยามระวังภัยให้ โดยหากเห็นท่าไม่ดี มีสถานการณ์ไม่น่าไว้วางใจ ปลาบู่ก็จะใช้หางสะกิดให้กุ้งหลบลงไปหมอบในรู ก่อนที่ปลาบู่จะผลุบหลบหายตามลงไป เพื่อนต่างสายพันธุ์ทั้งสองหลบอยู่จนรู้สึกปลอดภัยแล้วก็จะค่อยๆโผล่หน้า ขึ้นมาดู ปลาบู่จะขึ้นมาทำหน้าที่ระวังภัยต่อ ส่วนเจ้ากุ้งดีดขันก็จะก้มหน้าก้มตาทำความสะอาดรู โดยใช้ก้ามคู่ใหญ่โกยดินหินทรายออกมาทิ้งหน้าปากรู นับเป็นพฤติกรรมการอยู่ร่วมกันแบบพึ่งพาสมานฉันท์ที่น่ารักยิ่ง เพราะแม้นจะต่างเผ่าต่างพันธุ์ แต่ก็สามารถจะอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข เห็นแล้วให้รู้สึกอิจฉาปลาบู่ทะเลกับกุ้งดีดขันจริงๆ



จาก : ผู้จัดการออนไลน์ วันที่ 26 มกราคม 2553