Bryde's Whale Watching @ Bangtaboon

[สายชล]

สายชลนั่งมองน้องตึกที่นั่งอยู่หัวเรือ แล้วก็ได้แต่นึกชื่นชม ในความน่ารักและความเก่งของดอกเตอร์สาวจาก มหาวิทยาลัยริวกิว ประเทศญี่ปุ่น ผู้ชำนาญการด้านสัตว์ทะเลหายาก ทั้งพะยูน โลมา และ วาฬ


เมื่อเดือนพฤศจิกายน 2551...น้องตึก ซึ่งขณะนั้นกำลังศึกษาระดับปริญญาเอกอยู่ที่ญี่ปุ่น ได้ส่งเรื่อง "การพบวาฬกลุ่มบรูด้า (Bryde’s whale) ในน่านน้ำไทย" และ "การล่าหัวกะโหลกวาฬบรูด้า ตอนที่ 1 และ 2" มาให้คุณสายน้ำนำลงใน "ห้องสรรพชีวิตในท้องทะเล" ของ SOS ซึ่งนับเป็นเรื่องที่ดีมาก มีผู้เข้าคลิ๊กอ่านมากมาย นับเป็นคุณูปการที่เป็นประโยขน์ต่อผู้อ่านมาก


ในเรื่องเกี่ยวกับวาฬบรูด้า ที่น้องตึกได้เขียนขึ้นนั้น ทำให้เราได้ทราบว่า...


"วาฬบรูด้าเป็นสัตว์ทะเลเลี้ยงลูกด้วยนม จัดอยู่ในวงศ์บาลีนน็อบเทอริดี (Balaenopteridae) เป็นวาฬไม่มีฟันขนาดกลาง โดยมีซี่กรองที่เรียกว่าบาลีน (baleen plate) สำหรับกรองอาหารจำพวกลูกปลา หรือกุ้ง

วาฬบรูด้าพบแพร่กระจายทั่วโลกในน่านน้ำเขตอบอุ่น เขตกึ่งร้อนและเขตร้อน เมื่อไม่นานมานี้ได้มีการศึกษาการแพร่กระจายประชากรของวาฬกลุ่มบรูด้านี้ ได้พบว่ามีความแตกต่างกันในด้านของพันธุกรรมและสัณฐานวิทยาของรูปร่างภายนอกและลักษณะของหัวกะโหลก


ปัจจุบันสามารถแบ่งออกเป็น 3 ชนิดด้วยกันคือ วาฬอิดิไน (Balaenoptera edeni) ซึ่งเป็นชนิดที่เรารู้จักกันดีอยู่ก่อนแล้ว, วาฬบรูดิไอ (Balaenoptera brydei) และวาฬโอมูไล (Balaenoptera omurai)


อิดิไน


มีขนาดยาวลำตัวสูงสุด 13.7 เมตร อาศัยอยู่ใกล้ชายฝั่งทางตะวันออกของมหาสมุทรอินเดียและตะวันตกของมหาสมุทรแปซิฟิก ส่วนบรูดิไอ มีขนาดใหญ่กว่ามีความยาวสูงสุด 14.6 เมตร พบแพร่กระจายทั่วโลก

โอมูไล B. omurai


มีขนาดเล็กที่สุดมีขนาดความยาวสูงสุด 12 เมตร (ในเรื่องของความยาวนี้ เอกสารแต่ละเล่มอาจให้ข้อมูลแตกต่างกันเล็กน้อย แต่ก็จะอยู่ในระหว่างประมาณ 11-15 เมตร) ซึ่งตัวอย่างส่วนใหญ่ที่ใช้ในการศึกษาได้มาจากด้านตะวันตกของมหาสมุทรแปซิฟิกและตะวันออกของมหาสมุทรอินเดีย วาฬกลุ่มนี้มีน้ำหนักตัวสูงสุด 20-25 ตัน ตั้งท้องนานประมาณ 1 ปี ลูกแรกเกิดมีความยาวประมาณ 4 เมตร

แม่หมูน้ำยังไม่มีรูปของ วาฬบรูดิไอ แต่โดยทั่วไปส่วนหัวจะมีสันตรงกลางเพียงสันเดียวเช่นเดียวกันกับวาฬโอมูไล


วาฬบรูด้าในประเทศไทย เคยถูกแยกไว้เพียงชนิดเดียว คือ อิดีไน (B. edeni) แต่พวกเรานักวิจัยต่างก็มีข้อสงสัยตลอดเวลาว่าลักษณะของซี่โครงคู่แรกนั้นแตกต่างกันเป็น 2 แบบ คือ หัวเป็น 2 แฉก หรือเรียกว่า bifurcate rib ซึ่งนับว่าโชคดีมากที่ซี่โครงคู่แรกที่อยู่ชิดกับกระดูกคอและส่วนหัวที่แม้ว่าตัวอย่างจะเน่าหรือขาดหายไปบางท่อน แต่กระดูกซี่โครงคู่แรกนี้มักจะยังติดอยู่กับซากเสมอๆ ทำให้เราระบุได้ง่ายในเบื้องต้นว่าเป็นวาฬชนิดอิดิไน และอีกส่วนที่เราตั้งข้อสังเกตคือจำนวนสันที่หัว เราจึงคาดว่ามันอาจเป็นข้อแตกต่างที่อาจเกิดขึ้นได้ในสัตว์ชนิดเดียวกัน แต่ในส่วนของหัวกะโหลกนั้น เรายังไม่มีความรู้ละเอียด และยังไม่ได้มีการศึกษาเรื่อง DNA ในวาฬกลุ่มนี้ในเมืองไทย"

"เมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2550 นักวิจัยชาวญี่ปุ่น คือ Dr.Tadasu K. Yamada จาก National Museum of Science and Nature ได้นำทีมงานเข้ามาศึกษาวิจัยชนิดของวาฬบรูด้า จากลักษณะของหัวกะโหลกโครงกระดูกในประเทศไทย และ DNA ร่วมกับสถาบันฯ ภูเก็ต (ที่เราต้องออกตามล่าหัวกะโหลก ในเรื่องตอนที่ 1 และ 2) Dr.Yamada และ ทีมงานได้ทำการศึกษาวิจัยวาฬกลุ่มบรูด้าในประเทศต่างๆ มาหลายปีแล้ว เช่น จีน ไต้หวัน พม่า อินเดีย นิวซีแลนด์ ฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย อาฟริกาใต้ และไทย

การสำรวจหัวกะโหลกวาฬบรูด้าในไทย พบว่าตัวอย่างทั้งหมดประมาณ 50 กว่าตัวที่เก็บไว้ตามสถานที่ราชการและวัด สามารถแยกออกเป็น 2 ชนิด โดยที่วาฬอิดิไน (B. edeni) และวาฬโอมูไล (B. omurai) พบได้ทั้งสองฝั่งทะเลของไทยคือฝั่งทะเลอันดามันและอ่าวไทย น่าสังเกตว่าตัวอย่างหัวกะโหลกในอ่าวไทยตอนบนจาก จ.นครศรีธรรมราชขึ้นไป และชายฝั่งทะเลภาคตะวันออก ตัวอย่างเกือบ 100% เป็นชนิด อิดิไน"


อ่านรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่....

http://www.saveoursea.net/boardapr20...p?topic=1350.0

http://www.saveoursea.net/boardapr20...p?topic=1295.0

http://www.saveoursea.net/boardapr20...p?topic=1333.0



หมายเหตุ: จากข้อมูลล่าสุดทราบจากน้องตึกว่า ในปี 2539 นักวิจัยชาวญี่ปุ่นได้แยกวาฬ โอมูไล หรือ โอมูร่า (B. omurai) ออกจากกลุ่มวาฬบรูด้า หลังจากได้ศึกษาทางสภาพสรีรวิทยา สภาพโครงกระดูก และพันธุกรรม (DNA) อย่างละเอียดแล้ว


อ่านข้อมูลได้จาก http://www.dmcr.go.th/dmcr2009/News/data/241.html

[สายชล]

โดยสรุป...วาฬบรูด้าที่เราจะได้เห็นที่นี่ จะเป็นพันธุ์ อิดีไน (B. edeni) ทั้งหมด...


เมื่อรู้จักลักษณะและชนิดของวาฬบรูด้าที่เราจะได้เห็นแล้ว...สองสายก็ตั้งหน้าสอดส่ายสายตามองหาวาฬบรูด้า ตามน้องตึกและทีมงานไปด้วย


เราเริ่มสังเกตเห็นน้ำทะเลที่ปากอ่าวบางตะบูนใสกว่าในแม่น้ำที่เราแล่นเรือผ่านมา แต่เริ่มมีแพลงก์ตอนลอยฟ่อง น้ำทะเลจึงออกสีเขียวๆเหมือนมรกต ใต้ผิวน้ำมีแมงกะพรุนตัวใหญ่ขนาดหัวคน ไหลไปตามกระแสน้ำมากมาย

ปลากะตักตัวขนาดนิ้วก้อยเป็นร้อยเป็นพัน กระโดดขึ้นมาเหนือน้ำอยู่หยอยๆ






มีไม่น้อยที่กระโดดขึ้นมาบนเรือของไต๋จำรูญ ดีดถูกแขนขาของเรา แล้วก็ไปนอนแอ้งแม้งอยู่กับพื้นเรือ


นัยว่าปลากะตักที่กระโดดขึ้นมาบนเรือนั้น กว่าเราจะกลับไปถึงบ้านไต๋จำรูญ เราจะได้ปลากะตักแดดเดียว ไว้กินกับข้าวต้มได้เต็มจานทีเดียว






ปลากะตักที่มีอยู่มากมายที่นี่นี่เอง ที่เป็นตัวดึงดูดให้วาฬบรูด้า ว่ายเข้ามาหากินในน่านน้ำแถบนี้ตลอดทั้งปี

[สายชล]

น้องตึกหรือน้องแม่หมูน้ำของเรา บอกสายชลว่า วิธีที่่จะสังเกตว่าวาฬบรูด้าหากินอยู่ตรงไหน ให้สังเกตนกนางนวลสีขาว ที่เมื่อไรรวมฝูงวนเวียนอยู่ตรงบริเวณใด เราก็จะเห็นวาฬหากินอยู่บริเวณนั้น ทั้งนี้เพราะนกนางนวลขี้โกง ชอบพุ่งลงไปจิกปลากระตักจากปากของวาฬมากิน ขณะที่วาฬใช้ปากแทงหรือช้อนปลาหากินตามวิสัย....


ที่นี้ก็สนุกค่ะ...เพราะสายชลนั่งมองฟ้าหานก สลับกับมองน้ำหาวาฬ คุณสายน้ำก็คงจะทำอย่างนี้เหมือนกัน ในไม่ช้าก็ควักยาดมออกมาจ่อจมูก เพราะมึนทั้งเรือโยกและมองขึ้นๆลงๆจนเมา....

เวลา 11 โมงเศษ....เรือแล่นผ่านดอนหอยหลอด ไปได้เล็กน้อย ก็มีเสียงจากน้องๆทีมสำรวจว่า "นู่นนน....วาฬขึ้นแล้ว...."


สายชลกระโดดผลึงไปยืนอยู่หัวเรือ พยายามจ้องมองไปยังจุดที่น้องชี้มือให้ดู


อู้ฮู้ววว...ไกลออกไปจนเกือบถึง วัดกระซ้าขาว ที่ตั้งอยู่เมืองสมุทรสาครนู่นนนน....เห็นฝูงนกบินโฉบไปมา แต่ไม่เห็นวาฬเลยค่ะ...

[สายชล]

และแล้ว...เราก็เห็นเหมือนกรวยสีดำ โผล่ขึ้นมาเหนือน้ำอยู่ไกลๆ...สักพักก็ผลุบหายไป


มาแล้วค่ะ....มาแล้ว....วาฬบรูด้ามาแล้ว....

หัวเรือร้อนฉ่า...บนหลังคาเรือก็คงร้อนอย่างกับไฟ แต่พวกเราที่ถือกล้องกันอยู่ ต่างก็พรูเข้าประจำที่มั่น รั่วกล้องแบบไม่ต้องยั้ง ทั้งๆที่วาฬยังอยู่ไกลมากๆ...


น้องตึกรีบนำแฟ้มจดรายละเอียดการพบเห็นวาฬ ขึ้นมาจดเวลา...จุดที่พบ...ลักษณะเด่นของวาฬที่เห็น ผ่านกล้องส่องทางไกล ที่อยู่ในมือของน้องทีมงานที่อยู่บนหลังคาเรือ


พอเรือเข้าใกล้วาฬบรูด้าเข้าไปเท่าไร ใจเราก็เต็นระทึกมากขึ้น พยายามลุ้นให้น้องวาฬยกหัวฮุบปลาโชว์หน่อย


ผลปรากฏว่าน้ำตรงบริเวณที่น้องวาฬอยู่ลึกเพียง 5 เมตรเศษ ในขณะที่น้องวาฬตัวยาวกว่า 5 เมตร น้องวาฬก็เลยตั้งหัวไม่ได้ เพราะไม่สามารถใช้หางตีน้ำยกตัวขึ้นได้

น้องวาฬจึงต้องเอียงข้างกินปลาอย่างนี้...

อย่างนี้ปลากระตักก็คงเข้าปากไม่ได้มาก ในการฮุบเหยื่อแต่ละครั้ง....นกนางนวลเอง ก็เข้าไปกินปลาจากปากวาฬได้ยาก ต้องคอยเก็บเศษปลา ที่เหลือรอดจากปากวาฬกิน


นกก็คงไม่ค่อยสนุกเท่าไรนะคะ เพราะบินออกมาจากฝั่งตั้งไกล แต่ได้กินปลานิดเดียว

[สายชล]

หลังจากฮุบเหยื่อเข้าปากจนพอใจแล้ว...วาฬบรูด้าก็จะผลุบหายไป ไม่นานก็โผล่หัวขึ้นมาหายใจพ่นน้ำเป็นฝอยขึ้นฟ้า






ลักษณะของครีบหลังของวาฬ เปรียบเหมือนลายนิ้วมือ ที่ใช้บอกเอกลักษณ์ที่ใช้ประกอบในการติดตามวาฬฝูงนี้ต่อไปค่ะ หากมีตำหนิหรือไม่มีตำหนิ..น้องตึกก็จะจดบันทึกไว้

[สายชล]

จากวาฬตัวแรก...เราได้เห็นวาฬอีก 6 ตัว โดยคู่หนึ่งเป็นแม่ลูกกัน เราถ่ายภาพคู่ของแม่ลูกคู่นี้ไม่ได้เลย และภาพวาฬตัวอื่นๆก็ถ่ายชัดบ้างไม่ชัดบ้าง เหตุเพราะไม่ชำนาญการถ่ายภาพในเรือที่โยกเยกไปมา กะจังหวะไม่ถูก มืออ่อนแรงจากเลนส์ที่หนัก และฝีมือก็ไม่ค่อยจะมี...


อย่างนี้ต้องมีรายการแก้มือ....สองสายเลยขอน้องตึก กลับมาดูวาฬอีกครั้งในวันรุ่งขึ้น และเมื่อน้องตึกเปิดโอกาสให้พาชาว SOS มาเพิ่มได้ สายชลเลยขอชวนน้องๆที่พอจะลางานได้ตามไปสมทบด้วยอีก 3-4 คน ซึ่งน้องตึกก็ใจดียอมให้ไปได้

[สายชล]

ในวันรุ่งขึ้น...สองสาย น้องกุ้ง น้องก้อย น้องย้ง และน้องน้ำผึ้ง ก็นั่งรถตู้ไปลงเรือไต๋จำรูญ พร้อมกับทีมงานของน้องตึก


เช่นเคยค่ะ...น้องใหม่ถูกรับน้องด้วยการรับฟังคำบรรยายจาก น้องสุรชัย ตากล้องมือหนึ่งของทีมงาน





น้องตึกกลัวน้องๆจะภูมิไม่แน่น เลยมาช่วยอธิบายเพิ่มเติมให้อีกรอบ