ป่าชายเลน (2)

[สายน้ำ]

อนุรักษ์ป่าชายเลน (เนื่องในวันสิ่งแวดล้อมโลก 5 มิถุนายน)


ป่าชายเลนมีความสำคัญอย่างมหาศาล ทั้งต่อการดำรงชีวิตของพืช สัตว์น้ำและสัตว์บกนานาชนิด รวมถึงมนุษย์ ไม้ในป่าชายเลนนำมาใช้ประโยชน์ได้หลายรูปแบบ ในแต่ละปีไม้ป่าชายเลนจะถูกนำมาทำถ่านโดยเฉพาะไม้โกงกาง จะทำถ่านได้คุณภาพดีที่สุด และเปลือกไม้หลายชนิดนำมาสกัดจะได้แทนนิน ใช้ทำหมึก ทำสี ทำกาว ฟอกหนัง ขณะเดียวกันพื้นที่ป่าชายเลนยังเป็นแหล่งอาหารสำคัญของสัตว์น้ำและเป็นที่อยู่อาศัยของตัวอ่อนกุ้งและปลา ที่สำคัญทางเศรษฐกิจได้อาศัยป่าชายเลนเป็นแหล่งเพาะเลี้ยงตัวอ่อน เช่น กุ้งกุลาดำ ปลากะพงขาว และปลาอื่นๆ

นอกจากประโยชน์ต่อสิ่งมีชีวิตที่พึ่งพาป่าชายเลนแล้วนั้น ป่าชายเลนยังสามารถป้องกันการพังทลายของดินชายฝั่ง ช่วยชะลอความเร็วของลมพายุให้ลดลงก่อนที่จะขึ้นสู่ฝั่งมิให้เกิดความเสียหายอย่างรุนแรงแก่ที่อยู่อาศัยและพื้นที่ทำกินของชาวบ้านที่ตั้งถิ่นฐานอยู่บริเวณใกล้เคียง รวมถึงรากของไม้ป่าชายเลนจะช่วยในการทับถมของเลนโคลน ทำให้เกิดดินเลนงอกใหม่อยู่เสมอ จึงช่วยกรองของเสียที่เกิดจากโรงงานอุตสาหกรรมไม่ให้ไหลลงสู่ทะเล สร้างความเสียหายแก่สัตว์น้ำและระบบนิเวศในบริเวณชายฝั่ง

จากการสำรวจในปี 2529 พบว่าไทยมีพื้นที่ป่าชายเลนประมาณ 1,227,647 ไร่ แต่จากประโยชน์ของป่า ทั้งไม้ที่นำมาทำถ่าน ทำให้ป่าชายเลนลดน้อยลงในทุกๆปี โดยเมื่อมีการสำรวจในปี 2553 นี้ พบว่ามีการบุกรุกป่าชายเลนถึงกว่า 590 ไร่ นั่นหมายความว่าปัจจุบันปัญหาการลักลอบบุกรุกพื้นที่ป่าชายเลนยังเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง

จากข้อมูลการสำรวจของสำนักอนุรักษ์ทรัพยากรป่าชายเลน พบว่า ใน 24 จังหวัดที่มีพื้นที่ติดชายฝั่งตั้งแต่ปี 2545 เป็นต้นมา ป่าชายเลนโดนบุกรุกทุกปี ปีละกว่า 500 ไร่ ส่วนใหญ่จะเป็นการบุกรุกเพื่ออยู่อาศัยและทำการเกษตรที่เรียกว่า ป่าเชิงทรง คือพื้นที่ป่าบกอยู่ใกล้กับป่าชายเลนทำให้เกิดช่องว่างให้ราษฎรขยายการปลูกพืชล้ำเข้าไปในเขตป่าชายเลนได้ ซึ่งการทำแนวเขตถาวรจะช่วยให้เกิดความชัดเจนในการแบ่ง ทำให้การบุกรุกป่าชายเลนลดน้อยลง

ปัจจุบันจำนวนพื้นที่ป่าชายเลนที่อยู่ในภาวะวิกฤติมี 109 แห่ง กระจายอยู่ใน 8 จังหวัดได้แก่ ตราด จันทบุรี ชุมพร ระนองกระบี่ ตรัง ภูเก็ต และสตูล ซึ่งจังหวัดสตูลมีพื้นที่วิกฤติมากที่สุดถึง 42 แห่ง โดยเฉพาะที่ อ.เมืองสตูล และ อ.ละงู

ทั้งนี้ สาเหตุสำคัญที่ทำให้ป่าชายเลนของไทยมีพื้นที่ลดลงลงมีหลายปัจจัย อาทิ จากการขยายตัวของชุมชน การก่อสร้างอาคารการตัดถนน นอกจากนี้ยังมีผลจากการระบายน้ำทิ้ง การถมขยะทำให้อิทธิพลของน้ำจืดและน้ำเค็มถูกตัดขาด การเกษตรกรรมใกล้กับป่าชายเลนเนื่องจากน้ำทิ้งถูกระบายพร้อมกับปุ๋ย ยาฆ่าแมลงและยากำจัดวัชพืช อีกทั้งน้ำเค็มจากการทำนาเกลือยังทำให้ปริมาณเกลือในพื้นที่ป่าชายเลนสูงขึ้น นอกจากนี้การทำนากุ้งบ่อปลามีส่วนทำให้พื้นทีป่าชายเลนลดลงซึ่งปัจจุบัน แม้จะมีพื้นที่หลายแห่งยกเลิกการทำนาเกลือและบ่อกุ้งแล้วก็ตาม

หากพื้นที่ป่าชายเลนหมดลง จะส่งผลให้สัตว์บางชนิดสูญพันธุ์ พื้นที่ชายฝั่งหายไป เนื่องจากป่าชายเลนเป็นเกราะป้องกันภัย รวมถึงบ้านเรือนที่อยู่ตามแนวฝั่งชายเลนได้รับผลกระทบหากมีภัยธรรมชาติอย่างสึนามิเกิดขึ้น

มาตรการการอนุรักษ์ป่าชายเลนจึงมีการดำเนินการมานับแต่นั้นมา ทั้งการฟื้นฟูสภาพป่าชายเลน รวมถึงโครงการปลูกป่าชายเลนถาวรเฉลิมพระเกียรติฯ เกิดขึ้น ทำให้พื้นที่ป่าชายเลนมีจำนวนเพิ่มขึ้นกว่า 3 แสนไร่ สำหรับในปีนี้ ทางรัฐบาล กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง (ทช.) ได้รับอนุมัติงบประมาณในการดำเนินงานตามยุทธการแก้ไขปัญหาวิกฤติป่าไม้ของชาติตามมติคณะรัฐมนตรีจำนวน 117 ล้านบาท โดยได้จัดทำแนวเขตถาวรเพื่อป้องกันพื้นที่ป่าชายเลนจำนวน 1,600 กิโลเมตรทั่วประเทศ และได้ดำเนินการไปแล้วกว่า 800 กิโลเมตร และได้จัดเตรียมกล้าไม้ป่าชายเลนลงปลูกในพื้นที่วิกฤติจังหวัดละ 100,000 ต้น

แม้การอนุรักษ์และความพยายามในการฟื้นฟูจะถูกทำขึ้นอย่างต่อเนื่อง แต่สิ่งสำคัญคือ จะทำอย่างไรให้การประกอบอาชีพกับการอนุรักษ์ไปด้วยกันได้ โดยจะต้องไม่เห็นแค่เพียงประโยชน์ส่วนตน

และเนื่องในวันที่ 5 มิถุนายน ของทุกปี ประชาชาติทั่วโลกได้กำหนดให้เป็น วันแห่งการร่วมมือระหว่างชาติของทั่วโลกเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม สำหรับปีนี้โครงการสิ่งแวดล้อมแห่งสหประชาชาติได้มุ่งประเด็นหลักในการรณรงค์โดยให้ความสำคัญกับความหลากหลายทางชีวภาพ และการมีส่วนร่วมของประชาชนในการลดการสูญเสียและรักษาความหลากหลายทางชีวภาพเพื่ออนาคตของมวลมนุษยชาติ ซึ่งเป็นองค์ประกอบที่สำคัญต่อความเป็นอยู่ของมนุษย์ ความมั่นคงทางอาหาร การแก้ปัญหาความยากจน และการพัฒนาที่ควบคู่ไปกับการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ สำหรับประเทศไทยในปีนี้จะจัดกิจกรรมเนื่องในวันสิ่งแวดล้อมโลก ระหว่างวันที่ 4-5 มิถุนายนนี้ ณ อาคารคอนเวนชั่นเซ็นเตอร์ อิมแพค เมืองทองธานี เพื่อให้ประชาชนทั่วประเทศได้ตระหนักถึงคุณค่าและความสำคัญของการอนุรักษ์ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมและตื่นตัวเรื่องความสำคัญ คุณค่าของความหลากหลายทางชีวภาพที่มีต่อระบบนิเวศและเศรษฐกิจ และเพื่อฉลองในโอกาสที่เป็นปีสากลแห่งความหลากหลายทางชีวภาพ จึงขอเชิญชวนประชาชนที่สนใจเข้าร่วมชมงานเพื่อได้ตระหนักถึงความสำคัญและร่วมกันรักษาสิ่งแวดล้อม




จาก : สำนักข่าวแห่งชาติ กรมประชาสัมพันธ์ วันที่ 5 มิถุนายน 2553